Het recht op demonstratie

Demonstranten tijdens een demonstratie in Amsterdam (2 oktober 2004)
Demonstratie in Leipzig.

Een betoging of demonstratie is een verzameling mensen (van betogers of demonstranten), die bij elkaar gekomen zijn om iets te bepleiten, in de meeste gevallen om ergens tegen te protesteren.

Demonstraties zijn een actiemiddel, waarbij aandacht wordt gevraagd voor een bepaalde zaak en waarbij wordt geprobeerd aan te tonen dat er onder de bevolking een groot draagvlak is voor het doel van de demonstratie.

Het recht op demonstratie is een democratisch recht. Veel regelmatige demonstranten zien het ook als een democratische plicht, een middel om bestuurders, volksvertegenwoordigers en machthebbers erop te wijzen dat ze iets verkeerd doen. Anderen zien demonstreren echter als een verstoring van het democratisch proces, een oneigenlijk pressiemiddel. Zij vinden dat democratisch verkozen bestuurders en vertegenwoordigers hun werk moeten doen, ongestoord door actievoerders en demonstranten.

Grote betogingen in de Benelux hebben vooral een links karakter, alhoewel er ook kleinere rechtse demonstraties zijn. Ze vormen een alternatief voor de gebruikelijke bestuurlijke en democratische wegen om invloed op de besluitvorming uit te oefenen. Soms gaan demonstraties ook gepaard met geweld en confrontaties tussen demonstranten enerzijds en politie en het leger anderzijds.

Betogingen zijn in zekere zin een ‘risicovol’ actiemiddel, omdat men zeker moet zijn dat men een significante opkomst kan mobiliseren. Wanneer men een betoging organiseert waarvoor bijna geen betogers komen opdagen heeft men in feite het omgekeerde aangetoond: dat er geen draagvlak bestaat voor de doelen van de betoging.

Betogingen waren erg populair in de jaren zestig, zeventig en tachtig. In de jaren negentig zijn er veel minder grote betogingen geweest. In de jaren 2000 kwam betogen weer helemaal in, door onder meer andersglobalistische betogingen en betogingen tegen de oorlog in Irak.

Typen demonstraties

Speciale typen demonstraties zijn stille tochten, die in Nederland en België veelgebruikt zijn, vooral in reactie op zinloos geweld en — in België — in ‘de zaak “Dutroux”’, fakkeloptochten, en sit-down demonstraties, die men vooral in de Verenigde Staten vond. Een relatief nieuwe vorm demonstratie zijn demonstraties die gericht zijn tegen meningen en kritiek van binnenlandse of buitenlandse critici. Voorbeelden hiervan zijn demonstaties van moslims die van mening zijn dat kritiek op de islam is gewenst.

België

De grootste demonstraties ooit in België waren:

• 20 oktober 1996, Brussel, de Witte mars voor een beter werkend gerecht, dat in alle onafhankelijkheid de zaak Dutroux tot op het bot zou kunnen uitspitten en voor een betere bescherming van kinderen. Ruim 300.000 betogers kwamen bijeen en stapten door het centrum van Brussel.

Hieronder een overzicht van grote betogingen van de 20e en 21e eeuw in België:

Nederland

Demonstranten op het Museumplein (Amsterdam, 2 oktober 2004)

De grootste demonstraties ooit in Nederland waren:

• 1965, Amsterdam, Museumplein, tegen de oorlog in Vietnam, waarbij de leus werd gescandeerd “Johnson moordenaar”.
• 21 november 1981, Amsterdam, Museumplein, tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens in Europa (NAVO-dubbelbesluit). Ruim 400.000 betogers liepen een tocht door het centrum van Amsterdam. De demonstratie was georganiseerd door het Interkerkelijk Vredesberaad.
• 29 oktober 1983, Den Haag, Malieveld, tegen de plaatsing van nieuwe kernwapens, 550.000 betogers, georganiseerd door het Komitee Kruisraketten Nee.

Hieronder een overzicht van grote betogingen van de 21e eeuw in Nederland:

Verenigde Staten

Een van de bekendste massademonstraties is die van 28 augustus 1963, waarbij meer dan 250.000 van allerlei rassen bijeen kwamen om te demonstreren vóór rassengelijkheid. Tot dan toe gold een strikte rassenscheiding. Zo mochten zwarte mensen bijvoorbeeld niet in de bus van de blanken en mochten zwarte kinderen niet de scholen van blanke kinderen bezoeken. Datzelfde systeem bestond in Zuid-Afrika en werd daar apartheid genoemd. Op die bijeenkomst sprak dominee Martin Luther King zijn beroemde rede uit, die begon met de woorden “I have a dream…”.

China

Hoewel de democratische rechten in China dun gezaaid zijn, komen straatdemonstraties op grote schaal voor. Verspreid over heel China schat men dat er ongeveer 1.000 demonstraties per jaar plaatsvinden. Het betreft evenwel bijna altijd kleine demonstraties tegen een bepaalde werkgever in verband met de slechte werkomstandigheden. Meestal gaat het niet om grote maatschappelijke demonstraties.

Een uitzondering was de grote studentendemonstratie van juni 1989 op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking, die bloedig werd neergeslagen door het leger: honderden lieten het leven, vele omstanders raakten gewond. Vele studenten zijn vervolgens spoorloos verdwenen. Voor hun leven wordt gevreesd.

Bronnen, noten en/of referenties

• BBC on this day: 4 June 1989 (en)

© This material from Wikipedia is licensed under the GFDL