Cameratoezicht: functie, effecten en evaluaties in Nederland

Afbeelding: Camera in Amsterdam
Afbeelding: Aankondiging cameratoezicht in Arnhem

Cameratoezicht is het houden van toezicht op een gebouw, gebied of (groepen) mensen met behulp van bewakingscamera’s. Het doel van cameratoezicht op openbare plaatsen is het terugdringen van overlast en criminaliteit en het vergroten van veiligheidsgevoelens. Camera’s worden ook in veel gebouwen en op niet-openbare plaatsen ingezet - het doel is dan niet de handhaving van de openbare orde, maar bewaking en beveiliging. De Engelse term voor cameratoezicht en camerabewaking is Closed-circuit television (CCTV).

Cameratoezicht op openbare plaatsen

In navolging van de gemeente Ede die er in 1997 mee begon, zetten veel Nederlandse gemeenten cameratoezicht in de openbare ruimte in. Zij gebruiken het als instrument om de openbare orde te handhaven en criminaliteit en overlast tegen te gaan. Camerabeelden kunnen zowel live als achteraf worden gebruikt: bij live toezicht worden de beelden, meestal tijdens risico-uren, bekeken door gemeentelijk personeel, politiemensen en/of particuliere beveiligers. Daarnaast kunnen opgenomen beelden achteraf door de politie worden gebruikt als bewijsmateriaal. Live toezicht werkt, zo is althans de verwachting van voorstanders, preventief en opsporing achteraf werkt repressief.

In de Gemeentewet (artikel 151-c) is geregeld dat de gemeenteraad de burgemeester bij verordening de bevoegdheid geeft om op nauwkeurig aangeduide plaatsen cameratoezicht in te stellen. De politie is operationeel regisseur. Gemeenten kunnen de kwaliteit van camerasystemen en toezichtcentrales vergroten door deze te laten certificeren door een certificerende instelling.[1]

Hoeveelheid cameratoezicht in Nederland

Gemeenten die cameratoezicht op straat hebben, moeten dit melden bij het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). Maar dat doen ze niet allemaal, waardoor niemand met zekerheid kan zeggen hoeveel Nederlandse gemeenten cameratoezicht in de openbare ruimte toepassen. Een onderzoek in 2006 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken concludeerde dat een vijfde van alle Nederlandse gemeenten cameratoezicht op straat inzet. Nog eens veertien procent had ten tijde van het onderzoek plannen om het komende jaar cameratoezicht in te voeren. In drievijfde van de gemeenten worden de beelden live bekeken, in de rest (tweevijfde) worden de beelden alleen achteraf bekeken als zich een bijzondere gebeurtenis heeft voorgedaan.

Effecten van cameratoezicht

Afbeelding: Monitorruimte voor cameratoezicht in Alkmaar

Het effect van cameratoezicht is moeilijk aan te tonen, omdat cameratoezicht bijna altijd als onderdeel van een pakket aan maatregelen wordt ingevoerd. Ook is goed en gedegen evaluatieonderzoek kostbaar en tijdrovend.

Er circuleren onder beleidsmakers en politici allerlei ideeën over het effect van cameratoezicht, maar er is nog geen onderzoek dat de effectiviteit onomstotelijk heeft kunnen bewijzen. Er is overigens ook nog geen onderzoek dat heeft aangetoond dat het niet werkt. Eén gezaghebbende evaluatie is in 2005 gepubliceerd in opdracht van het Britse Home Office. In zes van de dertien gebieden die zij onderzochten, bleek sprake te zijn van een relatief substantiële afname van criminaliteit in het cameragebied vergeleken met het controlegebied. Maar slechts in twee gevallen was sprake van een statistisch significant effect en in één van die twee gevallen zou het effect ook een andere oorzaak kunnen hebben. In de andere zeven gebieden nam de criminaliteit toe, maar dat kwam door andere oorzaken dan het cameratoezicht. Het gevoel van onveiligheid daalde in twaalf van de dertien gebieden, maar slechts in drie gebieden was sprake van een afname die sterker was dan in het controlegebied. Die afname was echter nergens statistisch significant. De onderzoekers concluderen echter niet dat cameratoezicht niet werkt: mits goed doordacht en uitgevoerd kan cameratoezicht een positief effect sorteren.

Nederlandse evaluaties

De evaluaties van cameratoezicht in Nederland laten een gemengd beeld zien.

• In Alkmaar bleek het veiligheidsgevoel onder bezoekers en bewoners van het cameragebied te zijn verbeterd. Ook het aantal slachtoffers van criminaliteit en overlast was gedaald (onderzoeksperiode: 2004-2005).[4]
• In het centrum van Amsterdam (Wallen en Nieuwendijk) bleek uit de evaluatie dat er minder delicten zijn gepleegd. Op de Wallen nam het aantal delicten af met 27 procent en in het Nieuwendijkkwartier met 30 procent. In beide gebieden blijkt deze daling groter dan in de rest van de politieregio. Veiligheidsgevoelens lieten een minder duidelijk beeld zien. Bij de eerste drie metingen (2003-2005) was nog geen verbetering zichtbaar, maar in 2006 leek dat wel het geval te zijn: de bewoners van de Nieuwendijk voelden zich veiliger dan in 2003 en ook de bezoekers van de twee cameragebieden voelden zich in 2006 veiliger dan in 2003. De bewoners van de Wallen zijn de uitzondering: zij voelden zich in 2006 net zo onveilig als in 2003 (onderzoeksperiode: 2003-2006).[5]
• In Delft is het aantal geregistreerde incidenten met 7% gedaald ten opzichte van het jaar vóór invoering van cameratoezicht. Maar in de rest van de gemeente daalde het aantal aangiften ook met 7% – relatief gezien is er dus geen verbetering of verslechtering in het stationsgebied opgetreden. De overlast is zowel volgens politieregistraties als volgens enquêtes met 10% tot 30% gedaald na de invoering van cameratoezicht. Enquêtes op straat en onder reizigers in de trein, laten zien dat mensen zich ’s avonds veiliger zijn gaan voelen op het stationsplein en in het station zelf.[6]
• In Rotterdam bleek dat er minder geweldsdelicten werden gepleegd: in vier van de zes cameragebieden was het geweld afgenomen. De doelstelling om overlast te reduceren is niet overal gehaald. Een groter gevoel van veiligheid is gedeeltelijk bereikt: in metrostation Delfshaven en op de kop van de Mathenesserdijk was de veiligheidsbeleving duidelijk verbeterd (onderzoeksperiode: 2000-2001).[7]

Zie ook

• Bewakingscamera
• Beveiliging
• Privacy
• IP-Video

Externe links

• Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid - de plek voor de Nederlandse lokale overheid met wet- en regelgeving, praktijk en onderzoek en links over cameratoezicht.
• Handreiking cameratoezicht (editie 2006) - een praktische gids voor gemeenten die cameratoezicht willen gaan inzetten. Behandelt het wettelijk kader, oriëntatie, implementatie, uitvoering en evaluatie. Er is ook een editie 2000 van de handreiking.
• Cameratoezicht.nu - een site over organisatie, wetgeving, techniek en evaluatie van cameratoezicht op openbare plaatsen in Nederland.

Noten

1. Er zijn hiervoor twee Beoordelingsrichtlijnen opgesteld; zie: www.hetccv.nl › cameratoezicht.
2. Onderzoek uit 2006 van het Ministerie van BZK.
3. Assessing the impact of CCTV, Gill & Spriggs, 2005.
4. Evaluatie cameratoezicht Alkmaar.
5. Evaluatie cameratoezicht Wallen en Nieuwendijk Amsterdam.
6. Evaluatie cameratoezicht Delft (PDF, 1 MB).
7. Evaluatie cameratoezicht Rotterdam.

© This material from Wikipedia is licensed under the GFDL.